Natuurlijk monopolie wordt opgevat als het onvermijdelijke absolute eigendom van productie- en dienstverlenende bedrijven in die sectoren van de economie waar het bestaan ervan te danken is aan de belangen van de staat en de bevolking.
De term monopolie is gevormd uit twee Griekse woorden: mono, wat zich vertaalt als één, en het woord poleo, wat 'verkopen' betekent. Soeverein eigendom van een industrie is uiterst zeldzaam in het leven. Meestal heeft een groep personen het exclusieve recht op productie of verkoop.
Monopolie als recht kan door de staat aan bepaalde ondernemingen worden verleend, het kan op natuurlijke wijze ontstaan of door het innemen van een dominante positie op de markt. In een aantal gevallen is er ook sprake van een samenzwering van fabrikanten, die opgaan in een productiegroep om zo concurrenten te verdrijven.
Monopolie is onderverdeeld in drie soorten:
- gesloten, d.w.z. een staatsmonopolie dat bescherming biedt tegen de vorming van een concurrerende omgeving door wettelijke of wettelijke verboden vast te stellen;
- natuurlijk, wanneer een efficiënt gebruik van hulpbronnen alleen mogelijk is met absoluut eigendom van de productie;
- open, ontstaan wanneer door omstandigheden de enige onderneming de fabrikant en leverancier van bepaalde goederen of diensten is.
Monopolie is de absolute regel van één verkoper of fabrikant in een bepaald marktsegment. Deze situatie is in strijd met de normen van vrije concurrentie en markteconomie, met uitzondering van een natuurlijk monopolie in situaties die de belangen van de staat en zijn bevolking schaden.
Afhankelijk van de situatie kan monopolie gerechtvaardigd zijn, voordelen opleveren, of juist in strijd zijn met normen en wetten. Een kunstmatig gecreëerde monopoliepositie, uitgevoerd door samenzwering van een groep personen verenigd in een enkel bedrijf of alliantie, vindt plaats om concurrenten uit te schakelen.
Meestal werken bedrijven volgens het volgende schema. Ten eerste is er een ongerechtvaardigde prijsdaling, waarmee kleinere bedrijven niet kunnen concurreren. Als gevolg hiervan worden de meeste gesloten of opgekocht door toekomstige monopolisten. Na het verkrijgen van autocratie beginnen de prijzen te stijgen. Ten eerste is het noodzakelijk om de eerder geleden verliezen als gevolg van de agressieve campagne te recupereren. Ten tweede om hogere winsten te behalen.
Een dergelijk werkschema kan worden geïmplementeerd in grote verwerkende industrieën, waar de opkomst van nieuwe concurrenten is uitgesloten vanwege de hoge toegangsprijs tot het marktsegment. Dit is een voorbeeld van een 'ongezond' monopolie dat de staat en de eindgebruikers schaadt.
Soms is echter een monopolie nodig. De centrale bank is een van de belangrijkste voorbeelden van natuurlijk monopolie. Het is moeilijk voor te stellen wat er zou zijn gebeurd als de "drukpers" beschikbaar was voor de massa. Een vergelijkbare situatie is met de metrolijnen, spoorwegen en energienetwerken van het land.
Een natuurlijk staatsmonopolie ontstaat wanneer zijn aanwezigheid wordt bepaald door de belangen van de staat en de veiligheid van de burgers.
