Het zelfregulerend mechanisme van de markt wordt bepaald door de interactie van vraag en aanbod in een concurrerende omgeving. Door deze interactie wordt bepaald in welke hoeveelheden en tegen welke prijzen goederen en diensten het meest gevraagd zijn voor de consument.
Zelfregulerende mechanismen
De belangrijkste voorwaarde voor zelfregulering van de markt is de aanwezigheid van vrije concurrentie, die ervoor zorgt dat fabrikanten goederen van hogere kwaliteit willen produceren tegen een meer betaalbare prijs. Het concurrentiemechanisme drijft onprofessionele en ineffectieve productie uit de markt. Deze behoefte bepaalt de ontwikkeling van innovaties in de productie en het meest efficiënte gebruik van economische middelen. Dit kenmerk van de markt zorgt voor de ontwikkeling van wetenschappelijke en technologische vooruitgang en een verhoging van de levensstandaard.
De markt als zelfregulerend mechanisme is een proces van optimale allocatie van middelen, locatie van productie, combinatie van goederen en diensten, uitwisseling van goederen. Dit proces is gericht op het streven naar een evenwichtige markt, d.w.z. evenwicht tussen vraag en aanbod. Afhankelijk van algemene economische en lokale factoren ontstaat er een marktvraag, die verandert onder invloed van wetenschappelijke vooruitgang, het effect van "verzadiging", en veranderingen in smaak. Het flexibele prijsbeleid van een concurrerende markt stelt fabrikanten in staat zich voortdurend aan te passen aan veranderende vraagomstandigheden en ernaar te streven het meest gevraagde aanbod op de markt te brengen.
Er zijn twee wetenschappelijke benaderingen om zelfregulering van de markt te verklaren. Deze benaderingen worden weerspiegeld in het Walras-model en het Marshall-model. Het model van Leon Walras verklaart het bestaan van marktevenwicht door het vermogen van de markt om vraag en aanbod kwantitatief te vervangen. In het geval van een lage vraag naar een product, verlagen producenten bijvoorbeeld de prijzen, waarna de vraag naar het product weer zal toenemen - enzovoort totdat de kwantitatieve verhouding tussen vraag en aanbod gelijk is. Overtollige vraag stelt producenten in staat de prijzen te verhogen, waardoor de vraag zal afnemen - enzovoort, totdat een evenwicht tussen vraag en aanbod is bereikt.
Het model van Alfred Marshall baseert het marktevenwicht op het effect van prijs op vraag en aanbod. Dus als een product te duur is, daalt de vraag ernaar, waarna de fabrikant de prijs verlaagt en de vraag naar het product toeneemt - enzovoort totdat de prijs van het product zo geconditioneerd mogelijk wordt. Deze optimale prijs wordt de evenwichtsprijs genoemd.
Het concept van de "onzichtbare hand van de markt"
De grondlegger van de moderne economische theorie, Adam Smith, noemde het proces van zelfregulering van de markt de 'onzichtbare hand' van de markt. Volgens de theorie van Smith zoekt elke persoon op de markt voor zijn eigen voordeel, maar door ernaar te streven aan zijn behoeften te voldoen, zorgt hij ervoor dat het maximale positieve economische effect voor de hele samenleving en de markt als geheel wordt bereikt. De automatische invloed van de "onzichtbare hand van de markt" zorgt voor de beschikbaarheid op de markt van de hoeveelheid goederen en diensten die nodig zijn voor de consument van de kwaliteit en het assortiment dat hij nodig heeft. Het onzichtbare handeffect wordt verklaard door de interactie van vraag en aanbod en het bereiken van marktevenwicht.
